جشن آذرگان

آذرگان جشن احترام به آتش است،آتش نماد اشه است، همانند اشویی (راستی و پاکی)عمل می کند، پلیدی ها را می سوزاند و به سوی بالا گرایش دارد، خود می سوزد و به دیگران نور و گرما می دهد.

 جشن آذرگان در روز آذر ایزد از ماه آذر بر گزار می شود.

ایزد آذر به معنی آتش ستودنی است و فرشته نگهبان آتش می باشد. ازاینکه می گویند اشوزرتشت آتشی به همراه داشت که خودی خود افروخته بود و بی دود بود، کسی را نمی آزرد کنایه از آتش حقیقت است و در پرتو تعلیمات آن پیامبر بزرگوار همه را به سوی خدای یکتا رهنمون بود و تیرگی و دود آلایش در آن راه نداشت برای فروزش آن نیاز مند آلات مصنوعی نبود و جز فروغ بخشی کاری نداشت و سراسر تابش حقیقت و نور معرفت بود.

در یسنای17بند 11 پنج آتش بیان شده است:
1-      آتش برزی سونگ (بلند سود) آتشی است که در اجاق های خانوادگی و آدریان ها نگه داری می شود و به ترتیب حرمت خانواده و عشیره را می رساند.
2-      آتش وهو فریان  آتشی است در کالبد انسان وجود دارد و حرارت غریزی است که زنده بودن انسان به آن بستگی دارد (امروزه به آن دمای بدن می گویند).
3-      آتش اوروازشت بنا به تفسیر پهلوی آتشی است که در رستنی ها ونباتات وجود دارد.
4-      آتش وازشت که به برق آسمان در موقع رعد گفته می شود.
5-      آتش سپی نشت آتشی است که در گروسمان یا عرش اعلی فروزان است.  

زرتشتیان به هنگام نیایش به سوی نور توجه دارند بدان سبب است که روح منو را مصفای خویش در برابرانوار محسوس و دیده شده متوجه نور حقیقی و فروغ آمیغی خداوندی ساخته اند تا بکلی از جسمانیت و تیرگی صوری پاک شده و خود را به معبود ازلی نزدیک کند. 

اگر کسانی در ایران باستان یا کسانی مانند نیبرگ مفسر متون پهلوی "آذر را پسر اهورا مزدا گفته اند"باید به دلایل زیر توجه داشت:

1-      اهميت آتش آن چنان بوده است كه در اساطير ايران، ايزدی برای آن در نظر گرفته اند. آذر / آتش / آتُر / آتَر ايزدی است كه او را پسر اورمزد به شمار آورده اند و آتش روشن نشانه مرئی حضور اورمزد است. تقدس و گرامی بودن آتش ريشه كهن دارد. كليه اقوام روی زمين به شكل و عنوانی آتش را ستوده و گرامی داشته اند.
2-      به این دلیل نیست که اهورا مزدا ی گات ها سرور هستی بخش دانا یگانه نیست و پسری دارد بلکه می خواستند حرمت آتش را از لحظ ادبی بالا ببرند.
3-      آتش در گات ها رابطه نزدیکی با وهومن، اشه وهیشتا، خرداد، امرداد، رشن و سروش دارد و ارج آسمانی آنها پیوستگی نزدیکی با آذر اهورایی دارد.
4-      اشوزردشت در يسنا، كرده 32، بند 2 مي گويد:" به آنان اهورامزدا، پروردگاری كه با پاك منشی پيوسته و با نور يكسان است، با خشترا (شهرياري) پاسخ دهد." ‌نور الهی به علت رابطه ای که با آذر اهورایی دارد به عنوان پرستش سو از جانب اشوزرتشت معرفی می شود.
5-موبدان به آتش آنقدر ارج می گذارند که چون آب، باد و خاک باید تمیز نگه داشت و به آنها خوراک داد. آتش نيايش، نماز مخصوص خوراک دادن به آتش، بخشی است از يسنای62، بند 9 كه با اين كلمات آغاز مي شود: "نماز به تو ای آتش، ای بزرگ ترين آفريده اهورامزدا و سزاوار ستايش."

در ها 47بند6 گات ها آمده است :
ای هستی بخش دانا در پرتو خرد مقدس و آذر فروزان خویش سرنوشت دو گروه نیکان و بدان را تعیین و کیفر آنها را ارزانی خواهم داشت پروردگارا با افزایش فروغ ایمان و راستی و پاکی جویندگان حقیقت به سوی تو گرایش خواهند یافت.

در برگزاری آيين های زرتشتی آتش مركزيت دارد. در اين دين، سه گروه آتش مقدس آيينی وجود دارد به نام های آتش بهرام، آتش آدِران و آتش دادگاه. آتش بهرام قداست خاصي دارد؛ براي اين كه با تشريفاتي طولاني آماده می شود. شانزده آتش را از منابع مختلف جمع آوری می كنند و آن را تطهير می كنند.

 در صفحه ۲۵۶ ترجمه ی آثارالباقيه از ابوريحان بیرونی درباره این جشن آمده است:
"... روز نهم آذر عيدی است که به مناسبت توافق دو نام آذرجشن می گويند و در اين روز به افروختن آتش نيازمند می باشند و اين روز جشن آتش است و بنام فرشته ای که به همه ی آتش ها موکل است ناميده شده، زرتشت امر کرده در اين روز آتشکده ها را زيارت کنند و در کارهای جهان مشورت نمايند ..."

نیاکان ما آذرگان را روزی خجسته می دانستند و در خانه ها و بام ها آتش افروخته و آن روز را با شادی و شادمانی و خواندن نیایش ها و گستردن سفره آیینی با خوراکی های گوناگون در آتشکده ها که آذین بندی شده بودند، جشن می گرفتند. به هنگام جشن، بر آتش چوب های خوش سوز و خوش بو  می نهادند و آنگاه به مناسبت آغاز سرما، از آتش فروزان در آتشگاه، هر کس اخگری به خانه برده و آن آتش تا پایان زمستان در خانه ها فروزان بود و نمی گذاشتند خاموش شود و آن را نیک فرجام و فرخنده می دانستند.

نزد ایرانیان جشن آذرگان هم چون جشن نوروز و مهرگان از جايگاه ویژه‌ای برخوردار بود و بر آن ارج بسيار می‌نهادند. نياكان ما و زرتشتيان امروز، در این روز با جامه‌ی آراسته و پاك به آدريان‌ها می‌روند و آدريان‌ها را آراسته و آذین بندی می‌کنند و در آن جایگاه وَرجاوند (مقدس) آيين ویژه‌ای برای جشن برگزار می‌کنند. نخست با خواندن آتش نيايش (بخشی از اوستا) اهورامزدا را سپاس گفته و پس از نيايش به شادی و شادمانی می‌پردازند.